Τραυματισμοί

To ski και το snowboard έχουν εξελιχθεί σε εξαιρετικά δημοφιλή χειμερινά αθλήματα, αποτελώντας μια αναμφίβολα διασκεδαστική δραστηριότητα για όλη την οικογένεια. Σε αντίθεση με το ski που είναι δημοφιλές εδώ και πολλές δεκαετίες, το snowboard είναι σχετικά πιο νέο άθλημα, έχοντας ενταχθεί στο επίσημο πρόγραμμα των χειμερινών Ολυμπιακών Aγώνων μόλις το 1998.¹ Και τα δύο αθλήματα θέλουν προσοχή, καθώς μπορούν να οδηγήσουν σε τραυματισμούς και να μας χαλάσουν τις χειμερινές διακοπές. Αν και οι περισσότερες κακώσεις στα αθλήματα αυτά είναι ήπιες και αντιμετωπίζονται με ξεκούραση, περίδεση και αντιφλεγμονώδη, χρειάζεται εξαιρετική προσοχή, καθώς ορισμένοι τραυματισμοί χρήζουν χειρουργικής αντιμετώπισης και πολύμηνης αποκατάστασης. 

Επιδημιολογία

Αν και καμιά ανατομική θέση δεν εξαιρείται από τη πιθανότητα τραυματισμού, η συχνότητα ορισμένων κακώσεων ποικίλει ανάλογα με το άθλημα. Οι τραυματισμοί του καρπού είναι πιο συνηθισμένοι στο snowboard, ενώ η ρήξη του προσθίου χιαστού είναι πιο συχνή στο ski.²

Σε γενικές γραμμές, φαίνεται ότι οι snowboarders είναι πιο επιρρεπείς στους τραυματισμούς σε σχέση με τους σκιέρ.³ Αυτό θεωρείται ότι οφείλεται καταρχάς στην ίδια τη φύση του snowboard, που συνεπάγεται μεγαλύτερο αριθμό πτώσεων σε σχέση με το σκι. Ένας άλλος λόγος είναι η διαφοροποίηση του εξοπλισμού.

Οι μπότες του σκι είναι προγραμματισμένες έτσι ώστε να «απασφαλίζουν» σε περίπτωση πτώσης, πράγμα που δεν ισχύει στο snowboard. Βέβαια, πολλοί θεωρούν, παρά τα παραπάνω, ότι το σκι σχετίζεται με μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρού τραυματισμού. Κι αυτό γιατί ενώ το snowboard έχει να κάνει κυρίως με φιγούρες και ελιγμούς, το ski έχει κυρίως να κάνει με την ταχύτητα.

Επομένως, ένας σκιέρ διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο πρόσκρουσης υψηλής ενέργειας σε κάποιο εμπόδιο, σε αντίθεση με τον snowboarder, που συνήθως υφίσταται πολλές πτώσης χαμηλής ενέργειας, που οδηγούν σε περισσότερες, αλλά ηπιότερες κακώσεις.  

Κακώσεις γόνατος

Η γενική στάση του σώματος, ο τρόπος πτώσης και ο διαφορετικός εξοπλισμός καθιστούν τους τραυματισμούς στο γόνατο πιο συχνούς στον skier παρά στον snowboarder.⁴ Αυτό οφείλεται κατά βάση στις ισχυρότερες στροφικές δυνάμεις που υφίσταται ο skier, που κάνουν το γόνατο επιρρεπές σε συνδεσμικές κακώσεις.²

Η ρήξη του προσθίου χιαστού συνδέσμου (ACL) οφείλεται σε φόρτιση σε βλαισότητα και έσω στροφή κατά την κατάβαση, καθώς η έσω πλευρά του πέδιλου «βρίσκει» στο χιόνι ενώ η δέστρα ταυτόχρονα αποτυγχάνει να «απασφαλίσει» (slip-catching).⁵ Συχνές συνοδές κακώσεις αποτελούν η ρήξη μηνίσκου και η ρήξη του έσω πλαγίου συνδέσμου. Οι πιο πολλές ρήξεις του ACL θα χρειαστούν χειρουργική αποκατάσταση, ιδιαίτερα σε αθλητές ή ενεργά άτομα.

Οι ρήξεις αυτές μπορούν να συμβούν και στο snowboard, ειδικά σε έμπειρους αθλητές που εκτελούν παρακινδυνευμένα άλματα. Κατάγματα του κνημιαίου plateau και plafond, καθώς και κατάγματα της διάφυσης της κνήμης (“boot-top fractures”) μπορεί να συμβούν και στα 2 αθλήματα, και χρήζουν συνήθως άμεσης χειρουργικής αντιμετώπισης. 

Κακώσεις ποδοκνημικής & άκρου ποδός

Τα διαστρέμματα και κατάγματα της ποδοκνημικής άρθρωσης είναι πιο συχνά στο snowboard και πιο σπάνια στο σκι, όπου η βελτίωση του σχεδιασμού του εξοπλισμού μείωσε αυτές τις κακώσεις σημαντικά.⁶ Οι snowboarders είναι επίσης ιδιαίτερα επιρρεπείς στο κάταγμα της έξω απόφυσης του αστραγάλου, ή “snowboarder’s fracture”.⁷ Δεδομένου ότι το κάταγμα αυτό μπορεί εύκολα να διαλάθει στις απλές ακτινογραφίας, επί υποψίας συνιστάται αξονική τομογραφία. Πολύ συχνά είναι και τα κατάγματα των μεταταρσίων, ιδιαίτερα μετά από προσγείωση από άλμα.⁷  

Κακώσεις καρπού & άκρας χειρός

Τα κατάγματα της περιφερικής κερκίδας (πηχεοκαρπικής) είναι τα πιο συχνά κατάγματα στο snowboard, αλλά είναι αρκετά συνήθη και στους skier, μετά από πτώση στο προτεταμένο χέρι.⁸ Τα περισσότερα μπορούν να αντιμετωπιστούν συντηρητικά, αλλά όσα είναι σημαντικά παρεκτοπισμένα και έχουν μεγάλη γωνίωση χρειάζονται χειρουργείο.

Ο τραυματισμός του ωλενίου πλαγίου συνδέσμου του αντίχειρα λέγεται και αντίχειρας του skier. Ο τραυματισμός προκαλείται από την βίαιη απαγωγή του αντίχειρα μετά από πτώση με το μπατόν στο χέρι. Η θεραπεία εξαρτάται από το βαθμό της κάκωσης, με την χειρουργική αντιμετώπιση να ενδείκνυται σε ασταθείς βλάβες.⁴ 

Κακώσεις ώμου

Τα κατάγματα είναι συνήθη στα χειμερινά αθλήματα μετά από μία πτώση στον ώμο. Τα κατάγματα της κλείδας είναι συχνά και στα 2 αθλήματα. Συνήθως αφορούν τη μεσότητα της κλείδας και αντιμετωπίζονται συντηρητικά εφόσον είναι σταθερά και χωρίς ιδιαίτερη παρεκτόπιση. Αν όμως υπάρχει σημαντική παρεκτόπιση και βράχυνση, ή απειλείται το υπερκείμενο δέρμα, απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση.

Τα κατάγματα του εγγύς βραχιονίου και το εξάρθρημα ακρωμιοκλειδικής άρθρωσης είναι επίσης συχνά. Το εξάρθρημα ώμου είναι επίσης κοινό και στα 2 αθλήματα. To εξάρθρημα πρέπει να ανατάσσεται το συντομότερο δυνατό, συνήθως τοπικά στην πλησιέστερη υγειονομική δομή του εκάστοτε χιονοδρομικού κέντρου. Η περαιτέρω αντιμετώπιση εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η ηλικία, η ύπαρξη υποτροπιάζουσας αστάθειας, συνοδές κακώσεις, κλπ.⁹ 

Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις

Οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις μπορεί να συμβούν μετά από πρόσκρουση με μεγάλη ταχύτητα σε κάποιο εμπόδιο (δέντρο, πέτρα, ski lift), ή σε κάποιον που προσγειώνεται άτσαλα μετά από ένα άλμα. Το εύρος των κακώσεων ποικίλει από μια διάσειση σε μια σοβαρή κρανιοεγκεφαλική βλάβη. Οι βλάβες αυτές αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου στα χειμερινά sport. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναγνωρίζονται έγκαιρα οι δυνητικά σοβαρές κρανιοεγκεφαλικές βλάβες που χρήζουν άμεσης διακομιδής σε τριτοβάθμια νοσοκομεία.  

Πρόληψη

Τα μαθήματα από ειδικούς εκπαιδευτές είναι εξαιρετικά σημαντικά πριν αποπειραθεί να ανέβει κανείς στις πίστες. Ο δάσκαλος θα μάθει στον αρχάριο όχι μόνο τη σωστή τεχνική, αλλά και τη σωστή χρήση του εξοπλισμού. Ένας μη λειτουργικός ή λάθος τοποθετημένος εξοπλισμός, όπως πολύ χαλαρές ή πολύ σφικτές δέστρες, ή εξοπλισμός που δεν είναι του σωστού μεγέθους, ή που ακόμα είναι ακατάλληλος για τις συνθήκες ή το είδος του χιονιού, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρούς τραυματισμούς που μπορούν εύκολα να αποφευχθούν.

Εξαιρετικά σημαντική είναι και η χρήση προστατευτικού εξοπλισμού, όπως κράνη, περικάρπια ή κηδεμόνες γόνατος. Οι περισσότεροι τραυματισμοί μπορούν να αποφευχθούν εφαρμόζοντας την κοινή λογική. Ο χιονοδρόμος θα πρέπει να είναι καλά ενυδατωμένος, να αποφεύγει τη χιονοδρομία σε συνθήκες σωματικής κόπωσης, και να λαμβάνει πάντα υπόψιν τις καιρικές συνθήκες και την κατάσταση του χιονιού της πίστας (πάγος, σκόνη, απάτητα σημεία, σημεία εκτός πίστας). Τέλος, τα παιδιά χρήζουν ενήλικης επιτήρησης.

Δεν θα πρέπει, τέλος, να ξεχνάμε ότι όσο πιο γυμνασμένοι και προετοιμασμένοι είμαστε, τόσο θα μειώσουμε την πιθανότητα να σημειώσουμε τραυματισμούς. Ειδικά σημαντικές για τα χειμερινά αθλήματα είναι ορισμένες μυϊκές ομάδες, τις οποίες καλό είναι να εξασκήσουμε πριν τις χειμερινές διακοπές. Εξαιρετικά σημαντικοί είναι οι τετρακέφαλοι (quadriceps), οι οπίσθιοι μηριαίοι (hamstrings) και οι γλουτιαίοι (gluteal muscles). Εξίσου απαραίτητη είναι η δύναμη του κορμού μας (core strength).

FAQ – Συχνές ερωτήσεις