Παθήσεις Αχίλλειου Τένοντα | Όσα πρέπει να γνωρίζετε

Ο πόνος στο πίσω μέρος του αστραγάλου ή του ποδιού είναι συχνά αποτέλεσμα προβλημάτων κατά μήκος της πορείας του αχίλλειου τένοντα ή στο σημείο κατάφυσής του στη πτέρνα. Οι διαταραχές του αχίλλειου τένοντα ποικίλουν, από χρόνιες καταστάσεις λόγω υπερχρήσης που οδηγούν σε φλεγμονή και εκφύλιση του τένοντα (τενοντίτιδα αχίλλειου τένοντα), ως οξείς τραυματισμούς από αθλητικές ή άλλες δραστηριότητες (ρήξη αχίλλειου τένοντα).

Τι είναι ο αχίλλειος τένοντας?

Ο Αχίλλειος τένοντας βρίσκεται στο πίσω μέρος του αστραγάλου και συνδέει τους μυς της γάμπας με το οστό της πτέρνας. Διευκολύνει δραστηριότητες όπως περπάτημα, τρέξιμο και άλματα. Ο Αχίλλειος είναι ο μεγαλύτερος και ισχυρότερος τένοντας στο σώμα μας. Υπόκειται σε 2-3 φορές σωματικό βάρος κατά το κανονικό περπάτημα και 3-6 φορές βάρος σώματος ή περισσότερο με δραστηριότητες τρεξίματος και άλματος.

Τενοντίτιδα Αχίλλειου Τένοντα

Η τενοντίτιδα αχίλλειου τένοντα είναι μια χρόνια πάθηση που χαρακτηρίζεται από πόνο και συχνά οίδημα στον αχίλλειο τένοντα. Τα συμπτώματα οφείλονται σε οίδημα και φλεγμονή του ιστού που περιβάλλει τον αχίλλειο τένοντα.

Ποια είναι τα είδη τενοντοπάθειας αχιλλείου?

Υπάρχουν 2 κύριες κατηγορίες τενοντοπάθειας ή τενοντίτιδας αχιλλείου:

• Μη καταφυτική τενοντοπάθεια (κλασσική τενοντίτιδα αχιλλείου, non-insertional achilles tendonitis): Στην κλασική αχίλλειο τενοντίτιδα, τα συμπτώματα πόνου και οιδήματος εντοπίζονται τυπικά 2-6 cm πάνω από την κατάφυση του αχίλλειου τένοντα στο οστό της πτέρνας.
• Καταφυτική τενοντοπάθεια (insertional achilles tendonitis): Σε αυτόν τον τύπο, η παθολογία εντοπίζεται στην πρόσφυση του αχίλλειου τένοντα στο οστό της πτέρνας. Τυπικά ανευρίσκεται σε αυτές τις περιπτώσεις μια οστική προβολή της πτέρνας, ή παραμόρφωση Haglund.

Τενοντίτιδα Αχιλλείου – Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της τενοντίτιδας του Αχίλλειου μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με την βαρύτητα της πάθησης. 

Η τυπική συμπτωματολογία περιλαμβάνει:

• Πόνο και δυσκαμψία στον αχίλλειο τένοντα, ιδιαίτερα το πρωί, ή μετά από περιόδους αδράνειας.
• Πόνο που επιδεινώνεται με δραστηριότητα, ή άσκηση
• Οίδημα και ευαισθησία στον τένοντα
• Αίσθημα τριξήματος κατά την κίνηση στην ποδοκνημική
• Εξόγκωμα ή πάχυνση στον αχίλλειο τένοντα κοντά στην πτέρνα
• Παραμόρφωση Haglund

Διάγνωση – Κλινική Εξέταση

Η εξέταση θα αποκαλύψει συνήθως οίδημα και ευαισθησία γύρω από τον Αχίλλειο τένοντα. Ο γιατρός μπορεί να ανιχνεύσει πρησμένο, φλεγμονώδη ιστό. Εάν έχει υπάρξει οποιοδήποτε είδος σχετικού τραυματισμού, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι ο τένοντας είναι άθικτος και ότι το πρόβλημα δεν είναι, στην πραγματικότητα, ρήξη αχίλλειου τένοντα. Αυτό γίνεται με την εκτέλεση του «Thompson Test», όπου ο ασθενής ξαπλώνει μπρούμυτα με τα πόδια του να κρέμονται από την άκρη του κρεβατιού. Στη συνέχεια, ο μυς της γάμπας συμπιέζεται και το πόδι πρέπει να κινηθεί σε παλαμιαία κάμψη εάν ο Αχίλλειος είναι άθικτος.

Διάγνωση – Απεικονιστικός έλεγχος

Οι ακτινογραφίες θα είναι συνήθως αρνητικές στην μη καταφυτική, κλασσική αχίλλειο τενοντίτιδα, εκτός εάν υπάρχει ασβεστοποίηση του αχίλλειου τένοντα, η οποία είναι σχετικά σπάνια (πιο συχνή σε ηλικιωμένους ασθενείς). Ωστόσο, για την καταφυτική αχίλλειο τενοντίτιδα, μπορεί να φανεί οστεόφυτο της πτέρνας στην ακτινογραφία. Μια μαγνητική τομογραφία μπορεί να δώσει μια λεπτομερή εικόνα των μαλακών μορίων, αλλά συνήθως δεν ενδείκνυται για την αρχική εκτίμηση της τενοντίτιδας του Αχίλλειου, εκτός εάν ο γιατρός προσπαθεί να απαντήσει σε μια συγκεκριμένη ερώτηση (μήπως έχει υποστεί ρήξη ο τένοντας;). Εάν χρειαστεί, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί υπερηχογράφημα, καθώς είναι πιο εύκολα διαθέσιμο και λιγότερο ακριβό από μια μαγνητική τομογραφία.

Τενοντίτιδα Αχιλλείου – Συντηρητική Θεραπεία

Οι περισσότεροι ασθενείς με αχίλλειο τενοντίτιδα μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με μη χειρουργική θεραπεία. Αυτό συνήθως περιλαμβάνει μια περίοδο ξεκούρασης προκειμένου να υποχωρήσουν τα συμπτώματα, ακολουθούμενη από μια σταδιακή επιστροφή στις κανονικές δραστηριότητες. Τα στοιχεία της συντηρητικής θεραπείας μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Τροποποίηση Δραστηριότητας. Βραχυπρόθεσμα, μπορεί να χρειαστεί να σταματήσουν τυχόν δραστηριότητες που μπορεί να επιδεινώνουν το πρόβλημα. Αυτό περιλαμβάνει τρέξιμο, άλματα, περπάτημα σε λόφους, επαναλαμβανόμενο ανέβασμα σκαλοπατιών. 
• Τροποποίηση παπουτσιών. Είναι σημαντικό να αποφεύγετε τα παπούτσια που επιδεινώνουν τα συμπτώματα. Γενικά, η χρήση καλά τοποθετημένων και άνετων παπουτσιών είναι ευεργετική. Μερικές τροποποιήσεις των παπουτσιών μπορεί επίσης να είναι χρήσιμες. Μερικοί ασθενείς αισθάνονται πιο άνετα με τη χρήση πάτων μέσα στο παπούτσι. Ένα αυξημένο ύψος πτέρνας τείνει να αφαιρέσει μέρος του φορτίου από τον αχίλλειο τένοντα.
• Φάρμακα. Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ ή NSAIDS), 1-3 φορές την ημέρα, μπορούν να βοηθήσουν στην ύφεση των συμπτωμάτων βραχυπρόθεσμα και να σπάσουν τον κύκλο του πόνου και της δυσφορίας. Ωστόσο, για επιτυχή μακροπρόθεσμη διαχείριση, τα ΜΣΑΦ συνήθως χρειάζεται να συνδυαστούν με άλλες θεραπευτικές στρατηγικές.
• Stretching της γαστροκνημίας και του αχίλλειου. Ένας σφιγμένος μυς αυξάνει τη δύναμη που διέρχεται από τον αχίλλειο τένοντα και προδιαθέτει σε μικρορήξεις. Ένα σταθερό πρόγραμμα διατάσεων της γάμπας είναι σημαντικό μέρος της θεραπείας.
• Double leg heel rises. Ένα πρόγραμμα ενδυνάμωσης πολλαπλών επαναλήψεων και χαμηλής αντίστασης μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο. Εκτελέστε διπλές ανασηκώσεις πτέρνας, ενώ στέκεστε στην άκρη της σκάλας, (για περισσότερη κίνηση στον αστράγαλο). Ξεκινήσετε με 5 set των 5 επαναλήψεων, και αργά προχωρείστε σε 10 set των 15 επαναλήψεων.
• Heel drops. Έκκεντρες Ασκήσεις Αχίλλειου Τένοντα: Ελεγχόμενες ασκήσεις, όπου ο αχίλλειος τένοντας επιμηκύνεται, έχουν αποδειχθεί πολύ χρήσιμες στη βελτίωση των συμπτωμάτων. Οι ασθενείς θα πρέπει να  σταδιακά μέχρι την εκτέλεση 5 set των 10 επαναλήψεων. Αυτές οι ασκήσεις θα πρέπει να εκτελούνται 5-6 ημέρες την εβδομάδα κατά τη διάρκεια της φάσης της ενεργού θεραπείας, και στη συνέχεια 3 φορές την εβδομάδα, για να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα υποτροπής. Είναι κρίσιμο αυτή η άσκηση να γίνεται προσεκτικά. Οι ασθενείς πρέπει πάντα να προθερμαίνονται πρώτα (π.χ. ποδήλατο γυμναστικής για 5-10 λεπτά) πριν εκτελέσουν αυτές τις ασκήσεις, για να αποφευχθούν οι τραυματισμοί.
• Ενέσεις PRP. Έχει προταθεί ότι η έγχυση PRP, που λαμβάνεται από το αίμα του ίδιου του ασθενούς, μπορεί να διεγείρει την επούλωση. Ωστόσο, υπάρχει έλλειψη στοιχείων που να επιβεβαιώνουν ότι οι ενέσεις PRP είναι πιο αποτελεσματικές από τις παραδοσιακές θεραπευτικές επιλογές. Οι ενέσεις κορτιζόνης γενικά δεν συνιστώνται, λόγω του αυξημένου κινδύνου αποδυνάμωσης ή ακόμα και ρήξης του τένοντα.

Τενοντίτιδα Αχιλλείου – Χειρουργική Θεραπεία

Η χειρουργική θεραπεία της τενοντίτιδας αχιλλείου είναι σπάνια. Το χειρουργείο ενδείκνυται μόνο όταν η κατάλληλη συντηρητική θεραπεία έχει αποτύχει. Η συμμόρφωση του ασθενούς και η μετεγχειρητική διαχείριση είναι σημαντικοί παράγοντες για την πρόληψη της δυσκαμψίας του αστραγάλου ή της επανεμφάνισης των συμπτωμάτων.

Η χειρουργική επέμβαση συνήθως απαιτεί αφαίρεση του κατεστραμμένου ιστού και χειρουργική αποκατάσταση του τένοντα. Σε ορισμένες περιπτώσεις εκτεταμένης βλάβης, πραγματοποιείται μεταφορά ενός τοπικού υγιούς τένοντα (τενοντομεταφορά) για την ενδυνάμωση του άρρωστου αχίλλειου τένοντα. Απαιτείται μετεγχειρητική ακινητοποίηση, ακολουθούμενη από σταδιακή εισαγωγή εύρους κίνησης και ασκήσεις ενδυνάμωσης. Μπορεί να χρειαστούν 3-6 μήνες για να επιτευχθεί πλήρης ανάκαμψη. Μερικές γνωστές επιπλοκές είναι η υποτροπή και η δυσκαμψία του αστραγάλου.

Ρήξη Αχίλλειου Τένοντα

Οι ρήξεις του αχίλλειου τένοντα συμβαίνουν συνήθως σε αθλητικά άτομα ηλικίας 30, 40 και 50 ετών. Ωστόσο, υπάρχει και μια μικρή ομάδα ασθενών ηλικίας 70 και 80 ετών που υποφέρουν από αυτόν τον τραυματισμό. Ο τραυματισμός εμφανίζεται συνήθως μετά από ξαφνική εφαρμογή δύναμης με αποτέλεσμα τη ρήξη (σπάσιμο) του αχίλλειου τένοντα. 

Η ανάκτηση της φυσιολογικής λειτουργίας του Αχίλλειου τένοντα είναι σημαντική για την επανέναρξη ενός ενεργού, υγιεινού τρόπου ζωής. Η ρήξη αχίλλειου τένοντα μπορεί να αντιμετωπιστεί επιτυχώς συντηρητικά ή χειρουργικά. Πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι η μη χειρουργική και χειρουργική θεραπεία των ρήξεων του Αχίλλειου τένοντα παράγει ισοδύναμα αποτελέσματα.

Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε χειρουργική θεραπεία για ρήξη αχίλλειου τένοντα μπορούν να αναμένουν ταχύτερη επιστροφή σε ένα επίπεδο δραστηριότητας πριν από τον τραυματισμό και χαμηλότερο ποσοστό επαναρήξης. Ωστόσο, η χειρουργική επέμβαση εγκυμονεί κινδύνους επιπλοκών όπως μόλυνση ή προβλήματα επούλωσης τραυμάτων. Για το λόγο αυτό, η συντηρητική θεραπεία μπορεί να είναι προτιμότερη, ιδιαίτερα σε ασθενείς με διαβήτη, αγγειακές παθήσεις και σε όσους καπνίζουν μακροχρόνια.

Μηχανισμός ρήξης

O αχίλλειος τένοντας δέχεται το μέγιστο φορτίο όταν ο μυς της γάμπας συστέλλεται ενώ ταυτόχρονα ο αστράγαλος κινείται προς τα πάνω (ραχιαία κάμψη), πράγμα που προκαλεί επιμήκυνση του τένοντα (έκκεντρη φόρτιση). Αυτό μπορεί να συμβεί κατά την αλλαγή κατεύθυνσης, κατά την έναρξη του τρεξίματος, όταν σταματάμε απότομα, ή προσγειωνόμαστε από ένα άλμα. Αυτή η ξαφνική αυξημένη δύναμη μέσω του τένοντα μπορεί να οδηγήσει σε ρήξη, με τον ίδιο τρόπο που μπορεί να σπάσει ένα τεντωμένο λάστιχο.

Ο ασθενής με ρήξη αχίλλειου αισθάνεται έναν έντονο και οξύ πόνο στο πίσω μέρος του ποδιού. Ανάλογα με τη δραστηριότητα, οι ασθενείς συχνά περιγράφουν την αίσθηση ότι «χτυπήθηκαν στο πίσω μέρος του ποδιού» με μπάλα, ρόπαλο ή κλωτσιά. Η ρήξη του τένοντα μπορεί να είναι εξαιρετικά επώδυνη. Ο τραυματισμός μπορεί να συνοδεύεται από οίδημα και εκχύμωση στην περιοχή.

Αμέσως μετά τον τραυματισμό, ο πόνος ποικίλλει. Μερικοί περιγράφουν πολύ λίγο ή καθόλου πόνο, ενώ άλλοι περιγράφουν μικρότερη, αλλά επίμονη ενόχληση. Μερικές φορές μπορεί να συνυπάρχει αδυναμία βάδισης. Είναι πολύ σπάνιο η ρήξη του Αχιλλέα να είναι μερική. Ωστόσο, μια επώδυνη αχίλλειος τενοντίτιδα ή μια μερική ρήξη του γαστροκνημίου μπορεί επίσης να προκαλέσει πόνο σε αυτή την περιοχή. Η εξέταση από έμπειρο ορθοπεδικό χειρουργό είναι απαραίτητη για την επιβεβαίωση της σωστής διάγνωσης.

Διάγνωση

Η διάγνωση της ρήξης του Αχίλλειου τένοντα γίνεται εύκολα με την φυσική εξέταση. Συνήθως, υπάρχει ένα κενό στον Αχίλλειο τένοντα στο σημείο της ρήξης που γίνεται αισθητό με ελαφρά ψηλάφηση της περιοχής. Ωστόσο, η κύρια δοκιμή για να προσδιοριστεί εάν ο Αχιλλέας έχει υποστεί ρήξη είναι το Thompson test. Αυτό ουσιαστικά περιλαμβάνει την τοποθέτηση του ασθενούς σε πρηνή θέση και τη συμπίεση της γάμπας. Εάν ο Αχίλλειος είναι άθικτος, το πόδι θα σηκωθεί (πελματιαία κάμψη). Εάν έχει ρήξη, το πόδι δεν θα κινηθεί και θα τείνει να βρίσκεται σε χαμηλότερη θέση.

Οι απλές ακτινογραφίες μπορεί να δείξουν μια ασαφοποίηση ή σκιά στην πλάγια προβολή. Ωστόσο, πιο συχνά οι απλές ακτινογραφίες είναι φυσιολογικές καθώς ο τραυματισμός είναι στον τένοντα και επομένως δεν επηρεάζει τα οστά του ποδιού. Η απεικόνιση με υπερηχογράφημα και μαγνητική τομογραφία επιβεβαιώνει την διάγνωση.

Ρήξη Αχίλλειου Τένοντα – Θεραπεία

Οι ρήξεις του αχίλλειου τένοντα μπορούν να αντιμετωπιστούν τόσο συντηρητικά όσο και χειρουργικά. Και οι δύο θεραπευτικές προσεγγίσεις έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι η συντηρητική και χειρουργική θεραπεία των ρήξεων Αχίλλειου τένοντα παράγουν ισοδύναμα αποτελέσματα σε πολλούς. Ωστόσο, η απόφαση για το πώς θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η ρήξη του Αχίλλειου τένοντα πρέπει να βασίζεται σε κάθε ασθενή ξεχωριστά, με εξατομικευμένη προσέγγιση. Μια παραμελημένη ρήξη του Αχίλλειου τένοντα μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια αδυναμία, χωλότητα, και συχνά δευτερογενή προβλήματα με το γόνατο, τον αστράγαλο και το πόδι. 

Συντηρητική θεραπεία

Η συντηρητική θεραπεία της ρήξης Αχίλλειου τένοντα συνίσταται στην τοποθέτηση και ακινητοποίηση του ποδιού σε ιπποποδία (equinus), μέχρι να επουλωθεί ο τένοντας. Αυτό συνήθως περιλαμβάνει κάποιο τύπο μπότας (cam walker) με ανύψωση πτέρνας με πάτους ή σφήνες, ή γύψο. 

Το πρωταρχικό πλεονέκτημα της συντηρητικής θεραπείας είναι ότι δεν υπάρχουν προβλήματα επούλωσης ή μόλυνσης, εφόσον δεν γίνονται χειρουργικές τομές. Η λοίμωξη του τραύματος μετά από χειρουργική επέμβαση στον Αχίλλειο τένοντα μπορεί να είναι μια καταστροφική επιπλοκή και ως εκ τούτου, για πολλούς ασθενείς, ειδικά εκείνους με διαβήτη, αγγειακές παθήσεις και ασθενείς που καπνίζουν μακροχρόνια, θα πρέπει να εξετάζεται το ενδεχόμενο μη χειρουργικής θεραπείας.

Το κύριο μειονέκτημα της μη χειρουργικής θεραπείας είναι ότι η ανάρρωση είναι πιο αργή. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η συνολική επίδραση της μακροχρόνιας ακινητοποίησης και η απόκλιση από τη «φυσιολογική» δραστηριότητα για κάθε ασθενή ξεχωριστά. Η χειρουργική θεραπεία μπορεί να επιτρέψει την φόρτιση γρηγορότερα. Επιπρόσθετα, το ποσοστό επαναρρήξεως φαίνεται να είναι υψηλότερο με τις συντηρητικές θεραπείες.

Χειρουργική θεραπεία

Η χειρουργική θεραπεία των ρήξεων του Αχίλλειου τένοντα περιλαμβάνει την πραγματοποίηση μιας τομής στο κέντρο της ρήξης του τένοντα. Στη συνέχεια, ο τένοντας επισκευάζεται χρησιμοποιώντας ράμματα με τέτοιο τρόπο ώστε τα άκρα του τένοντα να εφάπτονται. Περιγράφονται τόσο ανοικτές όσο και διαδερμικές τεχνικές. Η ελάχιστα επεμβατική τεχνική αποκατάστασης της ρήξης του Αχιλλέα έχει αποδειχθεί ότι είναι ισοδύναμη, αλλά με λιγότερες επιπλοκές τραύματος και μόλυνσης από την τυπική ανοιχτή τεχνική, αν και με υψηλότερο κίνδυνο τραυματισμού νεύρων. Η χειρουργική αποκατάσταση επιτρέπει την γρηγορότερη φόρτωση και κινητοποίηση. Η εξατομικευμένη φυσικοθεραπεία είναι σημαντική για την αποκατάσταση της δύναμης και της ισορροπίας μετά το χειρουργείο.

Τα πλεονεκτήματα της χειρουργικής αποκατάστασης του αχίλλειου τένοντα περιλαμβάνουν:

• Ταχύτερη ανάρρωση
• Πρώιμη κινητοποίηση
• Χαμηλότερο ποσοστό επαναρρήξεως: Το ποσοστό υποτροπής μπορεί να είναι σημαντικά χαμηλότερο σε ασθενείς που υποβλήθηκαν σε χειρουργική θεραπεία (2-5%) σε σύγκριση με ασθενείς που υποβλήθηκαν σε συντηρητική θεραπεία (8-12%).

Το κύριο μειονέκτημα της χειρουργικής αποκατάστασης της ρήξης του Αχίλλειου τένοντα είναι η πιθανότητα εμφάνισης χειρουργικών επιπλοκών, όπως προβλήματα επούλωσης, μόλυνση ή επώδυνη ουλή.

FAQ – Συχνές Ερωτήσεις