Οδήγηση μετά το χειρουργείο: Επιστροφή στο τιμόνι με ασφάλεια

Η απόφαση για την επιστροφή στην οδήγηση μετά το χειρουργείο, ή μετά από ορθοπαιδικό τραύμα, δεν είναι μόνο θέμα ασφάλειας, αλλά έχει και νομικές προεκτάσεις. Οι ασθενείς συχνά έχουν αυτή την απορία ενόψει ή κατόπιν ενός χειρουργείου, καθότι ο περιορισμός της οδήγησης αποτελεί μεγάλο εμπόδιο στην καθημερινότητά τους. Δυστυχώς είναι πολλοί εκείνοι που επιστρέφουν στην οδήγηση μετά το χειρουργείο χωρίς να συμβουλευτούν τον γιατρό, όντας ακόμα υπό την επήρεια παυσίπονων (συχνά οπιούχων), ή φορώντας ακόμα νάρθηκα ή γύψο. 

Παρά τον καθοριστικό ρόλο που παίζει η οδήγηση στην καθημερινή μας ζωή, ακόμα δεν υπάρχουν ξεκάθαρες και κοινά αποδεκτές κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με το ιδανικό timing της επιστροφής στην οδήγηση μετά από επέμβαση. 

Μελέτες σχετικά με την επιστροφή στην οδήγηση μετά το χειρουργείο 

Η διατήρηση της ικανότητας γρήγορου και αποτελεσματικού φρεναρίσματος σε περίπτωση επείγοντος είναι ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας που εξασφαλίζει την ασφαλή οδήγηση. Οι περισσότερες μελέτες στη διεθνή βιβλιογραφία εστιάζουν σε μετρήσεις αυτού του είδους σε ειδικούς προσομοιωτές:

• Χρόνος αντίδρασης φρεναρίσματος (breaking response time, ή BRT), δηλαδή ο χρόνος που μεσολαβεί από την εμφάνιση ενός εμποδίου, μέχρι την επαφή με το πεντάλ του φρένου.  
• Συνολικός χρόνος φρεναρίσματος (total breaking time, ή TBT), δηλαδή ο χρόνος από την εμφάνιση του εμποδίου, μέχρι ο οδηγός να βυθίσει τελείως του πεντάλ του φρένου.

Δυστυχώς, τα αποτελέσματα που προκύπτουν είναι συχνά ετερόκλητα και ανομοιογενή, χωρίς να εξάγονται ασφαλή συμπεράσματα. Τα υπάρχοντα test, επίσης, δεν είναι τυποποιημένα, με αποτέλεσμα να υπεισέρχονται διαφορές σχετικά με τη πλευρά του τιμονιού ή το είδος του συμπλέκτη. Οι παρούσες συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις προσφέρουν κάποιες αδρές κατευθύνσεις που μπορεί να λάβει υπόψιν του ο θεράπων χειρουργός.

Προσέγγιση ασθενούς για ασφαλή επιστροφή στο τιμόνι

Δεδομένης της έλλειψης σαφών κατευθυντήριων οδηγιών, οι περισσότεροι χειρουργοί επιτρέπουν την επιστροφή στην οδήγηση μετά το χειρουργείο μόλις ο ασθενής δεν χρήζει πλέον ακινητοποίησης, δεν έχει ανάγκη από παυσίπονα, μπορεί να φορτίσει πλήρως το χειρουργημένο κάτω άκρο, ή όταν έχει πλήρη δύναμη στο χειρουργημένο άνω άκρο. Μία ρεαλιστική συμβουλή, που συχνά δίνουν οι γιατροί, είναι να κάνετε μερικές δοκιμαστικές διαδρομές σε ελεγχόμενο περιβάλλον χωρίς έντονη κυκλοφοριακή συμφόρηση, για να δοκιμάσετε τις δυνάμεις σας και να είσαστε σίγουροι ότι έχετε τον απόλυτο έλεγχο του οχήματος.

Νομικές προεκτάσεις

Η παρούσα νομοθεσία δεν είναι ξεκάθαρη σχετικά με την επιστροφή στην οδήγηση μετά το χειρουργείο, πράγμα που καθιστά την εξατομίκευση αναγκαία. Πολλές φορές, οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν έχουν επίσης ξεκάθαρη πολιτική και θα επιρρίψουν την ευθύνη για την απόφαση σχετικά με την επιστροφή στην οδήγηση στον γιατρό ή στον ασθενή, προκειμένου να αποφύγουν την ενδεχόμενη νομική υπαιτιότητα. Πολλοί γιατροί για τον ίδιο λόγο μπορεί να εμφανιστούν διστακτικοί να εκφέρουν γνώμη, ή να μεταθέσουν την οριστική απόφαση για αργότερα.

Παρακάτω παρατίθενται ενδεικτικοί χρόνοι επιστροφής στην οδήγηση μετά το χειρουργείο, κατηγοριοποιημένοι ανά είδος χειρουργικής επέμβασης, βάσει των υπαρχουσών μελετών. Ασφαλώς, οι τιμές αυτές δεν είναι πανάκεια, και η απόφαση για ασφαλή επιστροφή στην οδήγηση θα πρέπει να εξατομικεύεται λαμβάνοντας υπόψιν τις ατομικές περιστάσεις του καθενός. 

Σε κάθε περίπτωση, ο υπό εξέταση ασθενής θα πρέπει:

• Να έχει ανακτήσει την πλήρη δύναμη του σκέλους και να είναι θέση να κάνει πλήρη φόρτιση.
• Να έχει ανακτήσει το πλήρες εύρος κίνησης της υπερκείμενης και υποκείμενης άρθρωσης.
• Να μην έχει καθόλου πόνο και να έχει διακόψει τελείως την χρήση οπιοειδών. 

Επεμβάσεις Άνω Άκρου

• Αρθροσκόπηση ώμου με συρραφή ρήξης στροφικού πετάλου: 6-12 εβδομάδες, ή 2 εβδομάδες σύμφωνα με πιο πρόσφατη εργασία.⁶
• Αρθροσκόπηση ώμου χωρίς συρραφή (πχ, υπακρωμιακή αποσυμπίεση για σύνδρομο πρόσκρουσης): 1 μήνας μετά το χειρουργείο.⁶
• Αρθροπλαστική ώμου (ανατομική ή ανάστροφη αρθροπλαστική ώμου): 6-12 εβδομάδες.⁷
• Αποσυμπίεση μέσου νεύρου για σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα: 9 ημέρες.⁵
• Εσωτερική οστεοσύνθεση για κάταγμα πηχεοκαρπικής: 3 εβδομάδες.⁸

Επεμβάσεις Κάτω Άκρου

• Απλή αρθροσκόπηση γόνατος, πχ για μηνισκεκτομή: 1 εβδομάδα.⁹
• Αρθροσκόπηση γόνατος για ρήξη προσθίου χιαστού: 3-6 εβδομάδες, ανάλογα με το είδος μοσχεύματος.¹⁰
• Ολική αρθροπλαστική γόνατος: 2-8 εβδομάδες.¹
• Ολική αρθροπλαστική ισχίου: 2-6 εβδομάδες.¹
• Κάταγμα ποδοκνημικής: 9 εβδομάδες μετά το χειρουργείο ή 6 εβδομάδες μετά την έναρξη πλήρους φόρτισης.¹¹
• Ενδομυελική ήλωση κνήμης ή μηρού για κάταγμα: 12 εβδομάδες, ή 6 εβδομάδες μετά την έναρξη πλήρους φόρτισης.¹²

Η χρήση κηδεμόνων στα κάτω άκρα επηρεάζει αρνητικά την δυνατότητα φρεναρίσματος και την ικανότητα οδήγησης, καθιστώντας την απαγορευτική. Οι διαφόρων ειδών κηδεμόνες ή νάρθηκες στα άνω άκρα δεν επηρεάζουν τη δυνατότητα φρεναρίσματος, έχουν όμως αρνητική επίδραση στη δυνατότητα αποφυγής ξαφνικού εμποδίου. Το National Highway Traffic Safety Administration αναφέρει ότι οι οδηγοί πρέπει να έχουν τουλάχιστον τα 4/5 της δύναμής τους στα άνω άκρα και στο δεξί κάτω άκρο ως το ελάχιστο επιτρεπτό όριο για οδήγηση (Κλίμακα Οξφόρδης – 4/5: κίνηση του σκέλους απέναντι στη βαρύτητα και σε κάποια μικρή αντίσταση).

Πότε μπορώ να οδηγήσω μετά το χειρουργείο;

Από τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι δεν υπάρχουν ακόμα ξεκάθαροι κανόνες για το πότε μπορούμε να γυρίσουμε με ασφάλεια στην οδήγηση μετά από ένα χειρουργείο. Κάθε ασθενής είναι διαφορετικός και κάποιοι θα καταφέρουν να γυρίσουν πίσω από το τιμόνι πιο γρήγορα από τους άλλους. Όπως και να ‘χει, υπάρχουν μερικές γενικές συμβουλές που μπορούμε να ακολουθήσουμε σε όλες τις περιπτώσεις:

• Θα πρέπει να αναζητήσουμε τη σύμφωνη γνώμη του χειρουργού μας. Η απόφαση του γιατρού θα εξαρτηθεί από είδος του χειρουργείου στο οποίο υποβληθήκαμε, πιθανά συνοδά νοσήματα, το στάδιο της αποθεραπείας και από άλλες προσωπικές περιστάσεις, όπως πχ το είδος του οχήματος που οδηγούμε συνήθως.
• Θα πρέπει να ενημερώσουμε την ασφαλιστική εταιρεία μας και να γνωρίζουμε την πολιτική της, προκειμένου να μην βρεθούμε νομικά ευάλωτοι.
• Πριν επιστρέψουμε στην οδήγηση, θα πρέπει να έχουμε αναρρώσει πλήρως από τη χειρουργική μας επέμβαση.
• Θα πρέπει να μην έχουμε πόνο, ο οποίος μπορεί να μας αποσπάσει εύκολα την προσοχή από τον δρόμο, αλλά και να μην είμαστε υπό την επήρεια οπιούχων ή άλλων αναλγητικών φαρμάκων, που μπορεί να μας αποτρέψουν από το να είμαστε 100% συγκεντρωμένοι στην οδήγηση.
• Θα πρέπει να καθόμαστε άνετα στη θέση του οδηγού και να έχουμε πλήρη έλεγχο του οχήματος χωρίς πόνο, αλλά και να είμαστε σε θέση να κάνουμε ένα επείγον σταμάτημα ή μια αιφνίδια αλλαγή κατεύθυνσης χωρίς αυτό να μας προκαλέσει πόνο ή να κάνει ζημιά στη χειρουργική μας τομή. 
• Είναι καλύτερο να αποφύγουμε τα μεγάλα ταξίδια, και να ξεκινήσουμε με μικρές διαδρομές, κοντά στο σπίτι μας.  
• Σε τελική ανάλυση, είναι ευθύνη του καθενός μας να σιγουρευτούμε ότι έχουμε τον πλήρη έλεγχο του οχήματός μας την κάθε στιγμή, ενώ θα πρέπει να έχουμε τη σιγουριά να το αποδείξουμε αυτό, αν μας ζητηθεί.  

Βιβλιογραφία

1.     Marecek GS, Schafer MF. Driving after orthopaedic surgery. J Am Acad Orthop Surg. 2013 Nov;21(11):696-706. doi: 10.5435/JAAOS-21-11-696. PMID: 24187039.

2.     DiSilvestro KJ, Santoro AJ, Tjoumakaris FP, Levicoff EA, Freedman KB. When Can I Drive After Orthopaedic Surgery? A Systematic Review. Clin Orthop Relat Res. 2016 Dec;474(12):2557-2570. doi: 10.1007/s11999-016-5007-9. Epub 2016 Aug 4. PMID: 27492688; PMCID: PMC5085934.

3.     Venugopal NK, O’Leary S, Robledo A, Husain A, Tom RB, Nuti SA, Jupiter DC, Panchbhavi VK. Safe driving recommendations following lower extremity orthopedic surgery: a systematic review. Eur J Orthop Surg Traumatol. 2023 Aug 28. doi: 10.1007/s00590-023-03705-9. Epub ahead of print. PMID: 37639004.

4.     MacKenzie JS, Bitzer AM, Familiari F, Papalia R, McFarland EG. Driving after Upper or Lower Extremity Orthopaedic Surgery. Joints. 2019 Feb 1;6(4):232-240. doi: 10.1055/s-0039-1678562. PMID: 31879720; PMCID: PMC6930129.

5.     Acharya AD, Auchincloss JM. Return to functional hand use and work following open carpal tunnel surgery. J Hand Surg [Br] 2005;30(06):607–610.

6.     Hasan S, McGee A, Weinberg M, et al. Change in driving performance following arthroscopic shoulder surgery. Int J Sports Med 2016;37(09):748–753.

7.     Hasan S, McGee A, Garofolo G, et al. Changes in driving performance following shoulder arthroplasty. J Bone Joint Surg Am 2016;98(17):1471–1477.

8.     Jones EM, Barrow AE, Skordas NJ, Green DP, Cho MS. The effects of below-elbow immobilization on driving performance. Injury 2017;48(02):327–331.

9.     Argintar E, Williams A, Kaplan J, et al. Recommendations for driving after right knee arthroscopy. Orthopedics 2013;36(05):659–665.

10.  Wasserman BR, Singh BC, Kaplan DJ, et al. Braking reaction time after right-knee anterior cruciate ligament reconstruction: a comparison of 3 grafts. Arthroscopy 2017;33(01):173–180.

11.  Egol KA, Sheikhazadeh A, Mogatederi S, Barnett A, Koval KJ. Lower-extremity function for driving an automobile after operative treatment of ankle fracture. J Bone Joint Surg Am 2003;85-A(07):1185–1189.

12.  Egol KA, Sheikhazadeh A, Koval KJ. Braking function after complex lower extremity trauma. J Trauma 2008;65(06):1435–1438.

13.  Driver Fitness Medical Guidelines. Washington, DC: National Highway Traffic Safety Administration; 2009. Available at: https://www.nhtsa.gov/sites/nhtsa.gov/files/811210.pdf

FAQ – Συχνές Ερωτήσεις