11 τραυματισμοί στο χέρι που πρέπει να γνωρίζετε

Οι τραυματισμοί στο χέρι και τα δάκτυλα είναι πολύ συνηθισμένες κακώσεις. Τα χέρια συμμετέχουν στις περισσότερες καθημερινές μας δραστηριότητες και είναι επιρρεπή σε πλήθος τραυματισμών, όπως κοψίματα, εγκαύματα, διαστρέμματα, κατάγματα ή εξαρθρήματα δακτύλων, τραυματισμοί ή διατομές τενόντων, κλπ. Σε αυτό το άρθρο, θα μιλήσουμε για μερικούς από τους πιο κοινούς τραυματισμούς στο χέρι και τα δάκτυλα, καθώς και για την άμεση και οριστική αντιμετώπισή τους.

Τραυματισμοί στο χέρι: Ανατομία

Η ανατομία του χεριού είναι πολύπλοκη. Το κάθε χέρι αποτελείται από 27 οστά, μεταξύ των οποίων τα 8 οστά του καρπού, 5 μετακάρπια και τα 14 οστά των δακτύλων, ή φάλαγγες. Αν λάβουμε υπόψιν μας και τις υπόλοιπες δομές που συμμετέχουν στην ανατομία του χεριού (νεύρα, αγγεία, μυς, τένοντες, σύνδεσμοι, κλπ.), αντιλαμβανόμαστε ότι οι κακώσεις στο χέρι μπορεί να οδηγήσουν σε μεγάλη ποικιλία τραυματισμών.

Τα δάκτυλα, από τον δείκτη μέχρι το μικρό δάκτυλο έχουν από 3 φάλαγγες το καθένα (εγγύς, μέση και περιφερική), και τρείς αρθρώσεις: την άπω και εγγύς φαλαγγο-φαλαγγική (DIP, distal interphalangeal & PIP, proximal interphalangeal), καθώς και την μετακαρπο-φαλαγγική (MCP, metacarpophalangeal).

O αντίχειρας έχει δύο φάλαγγες & δύο αρθρώσεις, την φαλαγγο-φαλαγγική και την μετακαρπο-φαλαγγική. Οι αρθρώσεις συγκρατούνται από πλαγίους συνδέσμους (collateral ligaments) και το παλαμιαίο σύνδεσμο (volar plate).

Τα δάκτυλα κινούνται με τη βοήθεια των τενόντων. Στην ραχιαία επιφάνεια του χεριού βρίσκονται οι εκτείνοντες (extensor tendons). Κάθε εκτείνοντας αποτελείται από μία κεντρική δέσμη (central slip), που καταφύεται στην μέση φάλαγγα και εκτείνει την PIP, και δύο πλάγιες δέσμες (lateral bands), που καταλήγουν στην τελική (ονυχοφόρο) φάλαγγα και εκτείνουν την DIP. Στην παλαμιαία επιφάνεια των δακτύλων βρίσκονται οι καμπτήρες. Οι καμπτήρες περιλαμβάνουν τον επιπολής καμπτήρα των δακτύλων (flexor digitorum superficialis, ή FDS), και τον εν τω βάθει καμπτήρα των δακτύλων (flexor digitorum profundus, ή FDP). Ο FDS καταλήγει στη μέση φάλαγγα και ευθύνεται για την κάμψη της PIP, ενώ ο FDP καταλήγει στην τελική φάλαγγα και εκτελεί την κάμψη της DIP. 

Mallet finger ή σφυροδακτυλία

Σφυροδακτυλία, ή mallet finger, ονομάζεται η παραμόρφωση του δακτύλου που περιλαμβάνει αδυναμία έκτασης της τελικής φάλαγγας (και της DIP άρθρωσης). Το mallet finger οφείλεται σε διατομή, ή ρήξη του εκτείνοντα των δακτύλων. Συχνά, η απόσπαση του εκτατικού μηχανισμού μπορεί να περιλαμβάνει και ένα μικρό οστικό τεμάχιο (bony mallet finger).

Ο τραυματισμός αυτός είναι ιδιαίτερα συχνός, με τυπικό μηχανισμό την άμεση πλήξη της λυγισμένης ονυχοφόρου φάλαγγας, κατά τη διάρκεια της εργασίας, αθλητικών ή καθημερινών δραστηριοτήτων. Δεν είναι σπάνιο να δούμε έναν μπασκετμπολίστα, λόγου χάρη, με πολλαπλά παραμορφωμένα δάκτυλα (πολλαπλά mallet fingers). Πολλές φορές, ο ασθενής θεωρεί τον τραυματισμό επιπόλαιο ή λιγότερο σημαντικό, με αποτέλεσμα την καθυστερημένη προσέλευση στον ειδικό. 

Η θεραπεία είναι στις περισσότερες περιπτώσεις συντηρητική, με τη χρήση ειδικού νάρθηκα για 6-8 εβδομάδες. Ο νάρθηκας κρατάει την DIP σε έκταση όλο το 24ωρο, αλλά πρέπει να επιτρέπει ελεύθερη κίνηση στην PIP. Χειρουργείο απαιτείται σε περίπτωση διατομής του τένοντα από ανοικτό τραύμα, αρθρικής συμμετοχής >50%, ή σε κάθε περίπτωση που η άρθρωση είναι σε υπεξάρθρημα. Το χειρουργείο μπορεί να γίνει και με τοπική αναισθησία και περιλαμβάνει συνήθως είτε extension block pinning με βελόνες, ή οστεοσύνθεση με μικρή βίδα, αν το οστικό τεμάχιο είναι αρκετά μεγάλο.

Jersey finger ή ρήξη του FDP στη ζώνη Ι

Η ρήξη του εν τω βάθει καμπτήρα (FDP) τη λεγόμενη ζώνη Ι, δηλαδή η απόσπασή του από την ονυχοφόρο φάλαγγα, είναι γνωστή και ως Jersey finger. Ο τραυματισμός συμβαίνει συχνά σε αθλητές, όταν το δάκτυλο «βρίσκει» στη στολή κάποιου συμπαίκτη, και υφίσταται απότομη δύναμη έκτασης, ενώ βρίσκεται σε κάμψη. Ο παράμεσος είναι το δάκτυλο που εμπλέκεται συχνότερα. 

Ο ασθενής παρουσιάζεται συνήθως με αδυναμία ενεργής κάμψης της DIP. Η αντιμετώπιση είναι συνήθως χειρουργική, με επιδιόρθωση του τένοντα στην ανατομική του θέση. Δεν είναι σπάνια, το κολόβωμα του τένοντα να μετακινείται κεντρικότερα, και να απαιτείται δεύτερη τομή στην παλάμη προκειμένου να ανευρεθεί. Σε περίπτωση που ο ασθενής προσέλθει καθυστερημένα, είναι πιθανόν να χρειαστεί ανακατασκευή του τένοντα σε 2 στάδια, ή άλλες τεχνικές.

Boutonniere deformity ή παραμόρφωση δίκην κομβιοδόχης

Η παραμόρφωση δίκην κομβιοδόχης, ή Boutonniere deformity, οφείλεται σε ρήξη της κεντρικής δέσμης του εκτατικού μηχανισμού του δακτύλου από την κατάφυσή της στη μέση φάλαγγα. Η διάγνωση γίνεται εύκολα κλινικά από την χαρακτηριστική παραμόρφωση, που περιλαμβάνει κάμψη της PIP & έκταση της DIP, ή με κλινικές δοκιμασίες, όπως το Elson test. 

H ρήξη είναι συνήθως τραυματική, αλλά η παραμόρφωση μπορεί να οφείλεται και σε χρόνια νοσήματα. Χαρακτηριστικά, ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα, αναπτύσσουν Boutonniere σε τουλάχιστον ένα δάκτυλο σε ποσοστό μέχρι 50%. Η βλάβη είναι εύκαμπτη στα αρχικά στάδια, αλλά με τον καιρό μπορεί να γίνει δύσκαμπτη, αν παραμεληθεί.

Η θεραπεία είναι συνήθως συντηρητική στις οξείες περιπτώσεις (<4 εβδομάδες) χωρίς ανοικτό τραύμα, με νάρθηκα που διατηρεί την PIP σε έκταση για 6 εβδομάδες, με μερική χρήση του νάρθηκα τη νύχτα ή κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων για άλλες 4-6 εβδομάδες. Ανοικτές διατομές ή ρήξη με παρεκτοπισμένο οστικό τεμάχιο, απαιτούν χειρουργείο. Οι παραμελημένες περιπτώσεις με δυσκαμψία και οι εκφυλιστική παραμόρφωση στο πλαίσιο συστηματικής νόσου, απαιτούν πιο εξειδικευμένο χειρουργείο. 

Swan neck deformity ή παραμόρφωση δίκην λαιμού κύκνου

Το Swan Neck διαφέρει από το Boutonniere στο ότι παρουσιάζει έκταση της PIP και κάμψη της DIP. Αν και μπορεί να είναι αποτέλεσμα τραύματος, συνήθως εμφανίζεται ως εκφυλιστική παραμόρφωση σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα (50%). Ο κυριότερος αιτιολογικός παράγοντας είναι η χαλάρωση του παλαμιαίου συνδέσμου (volar plate). 

Τραυματικά, μπορεί να συμβάλλουν ένα παραμελημένο mallet finger, ή ρήξη του επιπολής καμπτήρα. Μικρού βαθμού παραμορφώσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν συντηρητικά, με νάρθηκες. Σε πιο δύσκαμπτες ή χρόνιες μορφές, απαιτείται χειρουργική διόρθωση (πχ., volar plate advancement +/- central slip tenotomy).

Skier’s thumb ή ρήξη ωλενίου συνδέσμου του αντίχειρα

Ο πλάγιος ωλένιος σύνδεσμος του αντίχειρα (ή UCL) είναι ένας ισχυρός σύνδεσμος που βρίσκεται στη βάση του αντίχειρα, στην έσω πλευρά, μεταξύ του αντίχειρα και του δείκτη. H βλάβη είναι γνωστή και ως ο αντίχειρας του σκιέρ (skier’s thumb), καθώς συμβαίνει συχνά μετά από πτώσεις στο σκι. Η χρόνια εκδοχή της πάθησης σχετίζεται την μακρόχρονη ανεπάρκεια του συνδέσμου από υπερβολική επαναλαμβανόμενη χρήση, και είναι γνωστή ως gamekeeper’s thumb. Ο συνηθέστερος μηχανισμός κάκωσης για τη ρήξη ωλενίου πλαγίου συνδέσμου αντίχειρα είναι η πτώση στον τεντωμένο αντίχειρα, που τον αναγκάζει σε υπερβολική απαγωγή. 

Αν η ρήξη είναι μερική και δεν υπάρχει σημαντική αστάθεια (παρουσία endpoint ή τελικού σημείου), η ρήξη μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά, με νάρθηκα για 6 εβδομάδες και σταδιακή κινητοποίηση. Αν η ρήξη είναι πλήρης, η θεραπεία είναι κατά κανόνα χειρουργική (με άγκυρες), καθώς ο σύνδεσμος αδυνατεί να επουλωθεί λόγω της παρεμβολής μαλακών μορίων (απονεύρωση του προσαγωγού – βλάβη Stener). Σε περίπτωση χρόνιας βλάβης (άνω των 6 εβδομάδων), ενδείκνυται η χρήση τενόντιου μοσχεύματος, από άλλο σημείο στο ίδιο χέρι.

Boxer’s fracture ή κάταγμα 5ου μετακαρπίου

Το πιο κοινό κάταγμα μετακαρπίου είναι το κάταγμα του αυχένα του 5^ου μετακαρπίου, γνωστό και ως κάταγμα του μποξέρ (boxer’s fracture), από το κλασικό μηχανισμό της γροθιάς που διαλάθει τον στόχο της. To κάταγμα αυτό συμβαίνει συνήθως μετά από ένα χτύπημα της κλειστής γροθιάς σε σκληρή επιφάνεια (πχ, κάποιον τοίχο), αλλά μπορεί να συμβεί και από άλλες κακώσεις (πχ, αθλητισμός ή τροχαίο ατύχημα). Το περιφερικό τμήμα του κατάγματος συνήθως παρεκτοπίζεται παλαμιαία. 

Το κάταγμα πρέπει να ελεγχθεί κλινικά και ακτινολογικά. Δεδομένου ότι η αποδεκτή γωνίωση στα κατάγματα του 5^ου μετακαρπίου είναι οι 40^ο, τα περισσότερα κατάγματα αυτού του είδους αντιμετωπίζονται συντηρητικά. Μεγαλύτερες γωνιώσεις μπορούν να αναταχθούν κλειστά, υπό τοπική αναισθησία. Ο κρισιμότερος, ίσως, παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει στην απόφαση για χειρουργική αντιμετώπιση, είναι η πιθανή στροφική παραμόρφωση του δακτύλου. Αν το δάκτυλο έχει στροφική παραμόρφωση, τότε είναι απαραίτητο το χειρουργείο.  

Κάταγμα βάσης αντίχειρα – Bennett & Rolando

Το κάταγμα Bennett είναι ένα ενδαρθρικό, λοξό κάταγμα της βάσης του 1^ου μετακαρπίου. Το κάταγμα Rolando είναι παρόμοιο, αλλά πιο πολύπλοκο κάταγμα, με μεγαλύτερη συντριβή. Είναι σημαντικό, τα κατάγματα αυτά να αναγνωρίζονται έγκαιρα, λόγω της αστάθειάς τους και της ανάγκης για ανατομική ανάταξη και οστεοσύνθεση. Αν ένα κάταγμα Bennett επουλωθεί με εμμένουσα παρεκτόπιση, ο ασθενής είναι επιρρεπής στην εμφάνιση δυσκαμψίας, πόνου, ή αστάθειας βραχυπρόθεσμα, καθώς και αρθρίτιδας μακροπρόθεσμα (εντός 5-7 ετών).  

Κατάγματα δακτύλων

Τα κατάγματα δακτύλων είναι συχνά, και μπορεί να αφορούν την περιφερική, μέση, ή κεντρική φάλαγγα. Ο μηχανισμός μπορεί να περιλαμβάνει κάποια αθλητική ή επαγγελματική δραστηριότητα, πτώσεις, κλπ. Η περιφερική φάλαγγα και το μικρό δάκτυλο είναι που εμπλέκονται συχνότερα. Η διάγνωση μπορεί να γίνει εύκολα με απλές ακτινογραφίες. Η αντιμετώπιση μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική, ανάλογα με την πολυπλοκότητα του κατάγματος, πιθανή ενδαρθρική συμμετοχή, παρεκτόπιση, στροφική παραμόρφωση του δακτύλου, κλπ.  

Εξάρθρημα δακτύλου

Άλλη μια κάκωση δακτύλου είναι τα εξαρθρήματα, που μπορεί να αφορούν την άπω φαλαγγοφαλαγγική (DIP), την εγγύς (PIP), ή την μετακαρποφαλαγγική άρθρωση (MCP). Πιο συχνά εμπλέκεται η PIP. Σε κάθε περίπτωση, μπορεί να συνυπάρχει κάταγμα. Το εξάρθρημα της PIP είναι πιο συχνά ραχιαίο. Η ανάταξη τις περισσότερες φορές μπορεί να γίνει κλειστά υπό τοπική αναισθησία. Αν η κλεειστή ανάταξη αποτύχει, τότε χρειάζεται ανοικτή ανάταξη, λόγω παρεμβολής μαλακών μορίων. 

Τραυματισμοί απογαντισμού – ring avulsion injuries

Ο τραυματισμός απογαντισμού, ή ring avulsion injury μπορεί να είναι δυνητικά σοβαρός τραυματισμός στο χέρι και μπορεί να απειλήσει τη βιωσιμότητα του δακτύλου. Ο συνήθης μηχανισμός είναι μια αιφνίδια εμπλοκή του δακτυλιδιού (βέρας στον παράμεσο) σε κάποιο σταθερό αντικείμενο, με αποτέλεσμα την αιφνίδια έλξη και τον κυκλοτερή τραυματισμό των μαλακών μορίων του δακτύλου. Ο βαθμός βλάβης των αγγείων κάτω από το δέρμα μπορεί να ποικίλει και να είναι χειρότερος από τον φαινομενικό. Η κάκωση απαιτεί άμεση αντιμετώπιση από εξειδικευμένο χειρουργό λόγω του άμεσου κινδύνου απώλειας του δακτύλου. Το 2015, ο κωμικός Jimmy Fallon, παραλίγο να χάσει το δάκτυλό του λόγω ενός παρομοίου ατυχήματος.  

Nailbed injuries – τραυματισμοί της ονυχοφόρου φάλαγγας

Η ονυχοφόρος φάλαγγα υφίσταται συχνά τραυματισμούς. Τα κατάγματα είναι συχνά και μπορεί να είναι ανοικτά, δηλαδή με υπερκείμενο τραύμα. Επίσης συχνό είναι το υπονύχιο αιμάτωμα, που ενίοτε μπορεί να χρειαστεί παροχέτευση με βελόνα. Στα παιδιά είναι συχνά τα κατάγματα Seymour, δηλαδή παρεκτοπισμένα κατάγματα της τελικής φάλαγγας του δακτύλου, με συνοδό τραύμα της υπονυχίου χώρας (nailbed injury). Η θεραπεία περιλαμβάνει ανάταξη του κατάγματος και επιδιόρθωση με ράμματα της υπονυχίου χώρας.  

Αν έχετε κάταγμα χεριού, κάκωση δακτύλου ή άλλου είδους τραυματισμό στο χέρι, επικοινωνήστε με τον κ. Παναγόπουλο, προκειμένου να λάβετε εξειδικευμένη φροντίδα στο πρόβλημά σας.